BÀI 2: LƯỢC SỬ GIÁO DỤC PHƯƠNG TÂY (2/5)

Lịch sử giáo dục phương tây là quá trình chiến thắng của khoa học. Từ đó có sự dịch chuyển quyền lực dần sang cho cá nhân nhờ vào sự chia sẻ thông tin rộng rãi.

THỜI TRUNG CỔ (THẾ KỶ THỨ 5-15)

Chỉ một nhóm nhỏ những người ưu tú nhất, biết chữ, phần lớn gắn liền với nhà thờ được tiếp cận với sách, các ý tưởng và việc học tập. Quyền năng của giáo hội bắt nguồn từ việc tiếp cận độc quyền với kinh thánh và qua đó đến lời của Chúa. Điều này đã trao cho các giáo sĩ khả năng kiểm soát vô song đố với tâm trí giáo dân.Trong thời trung cổ, nhà thờ và chính quyền bắt tay chặt chẽ với nhau. Cuối thế kỷ 15, có hơn 300 trường chuyên kinh điển trên toàn nước Anh. Hầu hết đều có sự tham gia của nhà thờ.

1450 – 1515, Aldus Manutius ở Venice tiên phong trong việc in những cuốn sách rẻ hơn, có thể mang đi được tạo điều kiện hình thành thư viện cá nhân và cách mạng hóa việc kiểm soát tri thức. Tổ chức đáng kính của thư viện thời trung cổ bắt đầu được thay thế bằng một sản phẩm thương mại và được xuất bản độc lập. Thư viện di động tạo ra công cụ cần thiết để xây dựng bộ máy quan liêu phức tạp và nhà nước có tổ chức lớn. Xuất bản trở thành phương tiện để truyền bá tư tưởng và tranh luận, cho sự gia nhập đảng phái và công nhận học thuật. Kỹ thuật in và khả năng cung cấp sách rộng rãi đã tạo ra sự khao khát biết chữ và phổ biến các ý tưởng vượt qua mọi ranh giới quốc gia và văn hoá ở quy mô không thể tưởng tượng được trước đó. Khi các luồng tư tưởng tăng lên, sự kìm kẹp sắt đá của Giáo Hội bắt đầu nới lỏng.

Thế giới quan trung cổ được xây dựng trên giáo điều và đức tin cuối cùng đã bị phá vỡ bởi một thế giới quan mới, dựa trên logic, lí do và bằng chứng.

THỜI CẬN ĐẠI (THẾ KỶ 15-18)

THỜI KỲ PHỤC HƯNG (THẾ KỶ 16-17)

Sự hoài nghi về giáo lí tôn giáo ngày càng sâu sắc, nhiều tổ chức phi tôn giáo bắt đầu thành lập trường phù hợp cho những mục đích của riêng họ. Nhiều trường trong số đó quan tâm đến thương mại.

Giáo dục cổ điển dựa trên 7 môn học: Ngữ pháp, biện chứng, logic hình học, số học, hình học, âm nhạc và thiên văn học. Trong nhiều thế kỉ, các môn cổ điển chi phối quan niệm thế nào là một người được giáo dục, mọi nổ lực thay đổi đều bị phản đối. Các trường học đã bị lệ thuộc vào “ảo ảnh cổ điển”, tức là quan niệm “chỉ những người có thể đọc Homer bản gốc mới là người có giáo dục”.

THỜI KỲ KHAI SÁNG (THẾ KỶ 18-19)

Việc nhấn mạnh vào sự trao quyền phán xét và kiến thức cho cá nhân đã củng cố sự phát triển các phương pháp khoa học trong thể kỉ XVII và XVIII ở châu Âu.

Khi sự chắc chắn lâu đời của nhà thờ bị lung lay, các trí thức thời kì khai sáng bắt đầu đặt những câu hỏi cơ bản về bản chất vạn vật. Cụ thể, kiến thức là gì và làm thế nào để biết? Họ cố gắng để không coi bất kì điều gì là hiển nhiên. Mục tiêu là để nhìn thế giới đúng như nó vốn có, tước bỏ mọi sự mê tín, những chuyện hoang đường và tưởng tượng.

Trong thế kỉ 19-20, các môn cổ điển gần như biến mất trong giáo dục trung học. Thay vào đó là chương trình giảng dạy của trường phổ thông bố trí hệ thống thứ bậc như ngày nay:

• Đứng đầu là toán, ngôn ngữ và khoa học.
• Sau đó đến các môn nhân văn như lịch sử, địa lí và các ngành nghiên cứu xã hội – và giáo dục thể chất.
• Nằm dưới đáy của hệ thống là các môn nghệ thuật.

Hệ thống phân cấp này không phải ngẫu nhiên mà căn cứ vào những nhận định về cán cân cung – cầu của thị trường, và đặc biệt dựa vào tri thức cùng khả năng học thuật. “Ảo ảnh cổ điển” đã được thay thế bằng “ảo ảnh hàn lâm/học thuật”.

 

THỜI HIỆN ĐẠI

Từ giữa thế kỉ 19 trở về trước, tương đối ít người được hưởng một nền giáo dục chính thức. Việc học tập chủ yếu dành cho giới có đặc quyền – những người có khả năng chi trả. Các hệ thống giáo dục phổ thông chỉ được phát triển để đáp ứng nhu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp và nó phản chiếu những nguyên tắc của sản xuất công nghiệp: một chiều, tuân theo quy tắc và tiêu chuẩn hóa.

Trong thế kỉ 21, diễn đàn kinh tế thế giới đã đề xuất chương trình giáo dục mới với kiến thức, năng lực và phẩm chất nền tảng cần được trao dồi liên tục & trọn đời.

—-

Nội dung bài viết được trích dẫn từ nguồn:

• Sách “Từ Tâm Trí – sức mạnh của sự sáng tạo” của Sir Ken Robinson
• New vision for education fostering social and emotional learning through technology – http://www3.weforum.org/…/WEF_New_Vision_for_Education.pdf